Geef Frans en Duits de ruimte in het onderwijs!

Nederlanders spreken hun talen. Die reputatie hebben wij in het buitenland opgebouwd. Maar is die faam nog steeds terecht? Nee, vinden wij. Die talenkennis, de vaardigheid om met anderstaligen vlot te communiceren, is de afgelopen jaren sterk afgenomen. Spreken met inwoners van de Duits- en Franstalige buurlanden is zo een probleem geworden.

Hoe komt dat?

Het antwoord op deze vraag ligt in het onderwijs. Waar Frans en Duits van oudsher een belangrijke plek in het voortgezet onderwijs innamen, neemt de aandacht voor deze talen razendsnel af. In het vmbo is Frans gemarginaliseerd; het Duits verdwijnt ook steeds meer. In het havo en vwo staan de aantallen lesuren voor beide vakken zwaar onder druk. Onder invloed van de huidige toetscultuur lijken de vreemdetaallessen steeds meer op een examentraining. Intussen worden leerlingen bovenmatig gestimuleerd om bètaprofielen te kiezen, ongeacht hun belangstelling of aanleg voor de talen: maatschappijprofielen hebben een slecht imago.

Is dat erg?

Ja, de teloorgang van het Frans en het Duits is rampzalig. Nederland is als klein land afhankelijk van internationale samenwerking op het gebied van economie, politiek en cultuur. In Europa heeft Nederland het verdrag van Lissabon getekend waarin staat dat iedere Nederlander minimaal twee moderne vreemde talen leert beheersen. Vanzelfsprekend, want in contacten binnen en buiten Europa volstaat kennis van het Engels niet. Een brede talenkennis vormt de poort naar internationalisering, naar kennis van ons omringende culturen en naar de mogelijkheid om in Europa als volwaardige lidstaat mee te doen. Het kan toch niet zo zijn dat een Nederlander zich in een volslagen onbekende wereld waant als hij de Duitse of de Belgische grens oversteekt.

Wat zijn de consequenties?

Onze snel teruglopende talenkennis blijft niet zonder gevolgen. Nederland mist jaarlijks voor miljarden euro’s aan contracten vanwege gebrekkige kennis van het Frans en het Duits. Duitsland, België en Frankrijk zijn onze belangrijkste handelspartners. Intussen groeit het Franstalige deel van de wereldbevolking exponentieel: van zo’n 280 miljoen mensen nu naar meer dan 750 miljoen in 2050. Onze handelscontacten met opkomende economieën in Afrika maken geen kans zonder voldoende Nederlanders die het Frans beheersen. Op persoonlijk vlak biedt internationalisering daarnaast ruimte om het eigen perspectief te verbreden door kennis te nemen van andere culturen, of door elders te studeren of werken. Dat gaat niet zonder een goede beheersing van de talen van die landen.

Wat moeten we doen?
Het is vijf voor twaalf. Zonder actie missen we de internationale boot. Daarom vragen wij het volgende:

• Er komt sterke sturing van overheidswege om de positie van de buurtalen Duits en Frans terug te winnen en te bewaken. De urennorm dient hierbij opnieuw vastgesteld te worden.
• Het nieuwe curriculum moet de nadruk leggen op de communicatieve en interculturele vaardigheden in de moderne vreemde talen.
• Iedere leerling moet in de onderbouw kennismaken met de buurtalen Frans en Duits. In het vmbo op A1-niveau, in het havo en vwo minimaal op het in Europa afgesproken A2-niveau.
• Iedere leerling moet eindexamen kunnen doen in Frans en Duits. In de bovenbouw havo-vwo wordt één van de buurtalen verplicht (B1-niveau voor havo, B2-niveau voor vwo).
• Er komt een herziening van het eindexamen Frans en Duits zodat dit minder eenzijdig gericht is op leesvaardigheid.
• Er komt een passende eigen leerlijn voor de buurtalen in het vmbo.
• De hbo- en wo-opleidingen in de moderne vreemde talen worden vakinhoudelijk versterkt.
• Er komt een landelijke promotiecampagne die leerlingen en studenten stimuleert om talen te leren.

Alleen zo kunnen we waarborgen dat Nederland ook in de toekomst een rol van betekenis kan blijven spelen in de wereld en met name in Europa. Een goede buur is immers beter dan een verre vriend!

De leden van de Visiegroep:

Drs. T.N. Aler, bestuurslid Levende Talen sectie Frans

Drs. Jos Brink MA, Vereniging Lerarenopleiders Frans / ILS-HAN

Carel van der Burg, bestuurslid Levende Talen sectie Duits / CPS

Kees van Eunen, bestuurslid Deutsch macht Spaß

Dr. M.N. Koffeman, Kenniscentrum Frankrijk-Nederland / Table ronde pour le français / Radboud Universiteit

Marion van der Kruissen-van Ommeren MEd, bestuurslid Levende Talen sectie Duits

Drs. A.M.T.M. Janssen, Vereniging Lerarenopleiders Duits / Fontys Lerarenopleiding Tilburg

Dr. Barbara Mariacher, voorzitter Verband der Germanisten an niederländischen Universitäten

Prof. dr. A.C. Montoya, Kenniscentrum Frankrijk-Nederland / Radboud Universiteit

Drs. A.Th. Noordermeer-van Wijk, bestuurslid Levende Talen sectie Frans

Audrey Rousse-Malpat, docent en promovendus Franse taalkunde, Rijksuniversiteit Groningen

Dr. Jeanette den Toonder, Stichting Romanisten aan de Nederlandse Universiteiten / Rijksuniversiteit Groningen

Dr. Camiel van Woerkum, docent en lerarenopleider Frans, initiator petitie ‘Red het Frans’

Drs. B. de Zeeuw, bestuurslid Levende Talen sectie Frans

 

Overige ondertekenaars:

Tineke van Altena, agent Nederland, TV5Monde

Hedy d'Ancona, oud-lid Eerste Kamer, oud-lid Europees parlement

Jhr. mr. Willem Hendrik de Beaufort, oud-griffier Tweede kamer der Staten Generaal

Herman van den Bergh, veteraan Prinses Irene Brigade, Chevalier de la Légion d'Honneur

Bernard Bot, oud-minister van Buitenlandse Zaken

Prof. dr. Hans Bots, voormalig decaan Letterenfaculteit, Radboud Universiteit Nijmegen

Mr. Laurens Jan Brinkhorst, oud-minister, oud-lid van de Tweede Kamer en van het Europees Parlement

Prof. dr. Sjoerd Beugelsdijk, hoogleraar International Business, Rijksuniversiteit Groningen

Daria Bouwman, initiator Sprach-D-A-CH

Mario Bruna, ancien Consul honoraire de France

Marc Clairbois, Ambassade de Belgique / Délégation Wallonie-Bruxelles

Prof. dr. Sierd Cloetingh, president Academia Europaea, president COST Association

Prof. mr. G.J.M. Corstens, oud-president Hoge Raad der Nederlanden, lid Commission d'éthique Comité International Olympique

Alessandra Corda, projectleider Expertisecentrum mvt, Universiteit Leiden

Margot Dijkgraaf, auteur en literatuurcriticus, intendant literatuur en debat bij de Nederlandse ambassade in Parijs

Andy Dritty, directeur Euregio Rijn-Maas-Noord

Ton Elias, voormalig Tweede Kamerlid, voormalig TV-presentator en journalist

Ger Essers, bestuurslid Deutsch-Niederländische Gesellschaft zu Aachen e.V.

Philip Freriks, journalist en presentator

Drs. Karel A. Groen, directeur / Geschäftsführer Eems Dollard Regio

Mr. W.A. Hamel, voormalig algemeen directeur van de Carnegie Stichting (Vredespaleis)

Peter Hartman, voormalig algemeen directeur KLM

Freddy B. Heinzel, LL.M., Rechtsanwalt, Honorair Consul van het Koninkrijk der Nederlanden.

Prof. Em. Dr. Coen Hemker, oud-hoogleraar Geneeskunde, Université de Paris V & VI, oud-hoogleraar Collège de France

W.J.M. Horsch, voorzitter Expertgroep buurtaal Limburg

Mr. Steven van Hoogstraten, secretaris Nederlandse afdeling Société des Membres de la Légion d’Honneur, voormalig algemeen directeur van de Carnegie Stichting / Vredespaleis

Jaap de Hoop Scheffer, oud-minister Buitenlandse Zaken, oud-secretaris generaal NAVO

Drs. Robert J.F. Hoes, directeur Hoes Errogas Nijmegen B.V.

Jan Huynen, oud-Consul Generaal van Frankrijk te Maastricht

Joost van Iersel, oud-lid Tweede Kamer CDA

Jan Janssen, voormalig winnaar van de Tour de France

Prof. dr. Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse taal en cultuur, Radboud Universiteit

Adriaan Jacobovits de Szeged, oud-diplomaat, bestuurslid Nederlands instituut voor internationale betrekkingen, lid adviesraad voor internationale zaken voor de Nederlandse regering en parlement, bijzonder vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Moldavië

Prof. dr. Eelke de Jong, hoogleraar Internationale Economie, Radboud Universiteit

Mensje van Keulen, schrijver

Dr. Ewout van der Knaap, universitair hoofddocent Duits, Universiteit Utrecht

Dr. Marie-Christine Kok Escalle, Instituut voor Cultuurwetenschappelijk Onderzoek (ICON), Universiteit Utrecht

Mr. F. (Frits) Korthals Altes, Minister van Staat

Mr. J. Kraak, oud-Ambassadeur, Officier de l'Ordre national du Mérite

Jos van der Kruk, voormalig president directeur van Kvaerner Process Netherlands BV

Ben Kuipers, honorair consul Bondsrepubliek Duitsland in Overijssel en Gelderland

Dr. Erik Kwakernaak, onderwijsexpert, bestuurslid Levende Talen sectie Duits

Maarten Lak, buurlanden vertegenwoordiger bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, 2011-2014

F.J. Laméris, Hoofd van de Divisie Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (D.K.D.B.) b.d.

Dr. ir. Fouad Laroui, schrijver / docent Universiteit van Amsterdam

Drs. P. René H.M. van der Linden, oud-voorzitter Eerste Kamer

Prof. dr. Ieke Moerdijk, Universiteitshoogleraar Wiskunde, Universiteit Utrecht, winnaar Spinozapremie

Prof. dr. Margot van Mulken, hoogleraar Internationale Bedrijfscommunicatie, RadboudUniversiteit

Drs. M.P.G.M. van den Munckhof, Nationaal Congres voor leraren Frans

Cees Nooteboom, schrijver

Jan Oostenbrink, directeur Intercultural Management Cross-border Cooperation

Prof. dr. Johan Oosterman, hoogleraar Oudere Nederlandse letterkunde, Radboud Universiteit

Richard Otten, eigenaar Team4Animation en France-Personnel / docent NHTV academie voor toerisme

Dr. Bram Peper, oud-minister Binnenlandse Zaken, oud-burgemeester Rotterdam

Volker Pfeiffer, hoofd taalafdeling Goethe-Institut Amsterdam

Prof. dr. Liedeke Plate, hoogleraar Cultuur en Inclusiviteit, Radboud Universiteit Nijmegen

Drs. Menno Pistorius, directeur Faculteit Educatie, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Rob Reneman, emeritus hoogleraar Fysiologie, oud-president KNAW

Hans Rijnierse, Voormalig CEO Sodexo Benelux, Membre de L’Ordre National du Mérite

Prof. dr. Paul Sars, hoogleraar Duitse Taal en Cultuur / Nederland-Duitsland-Studies, Radboud Universiteit Nijmegen

Patricia Schneiders, directeur Chambre de Commerce et d'Industrie Française aux Pays-Bas

Michiel Scheffer, Gedeputeerde Provincie Gelderland, lid Comité der Regio’s van de EU

Drs. Y.J.L. Schoolmeesters, docent Frans en decaan Valuascollege, initiator Dag van de Franse taal

John Sillevis, voormalig conservator Gemeentemuseum Den Haag

Violette van der Spek - Chouzenoux, honorair consul van Frankrijk

Paul Stevelmans, voorzitter sectiebestuur Duits Levende Talen

Jan Terlouw, schrijver en oud-politicus

Eveline J.A. van Tinteren-America, directeur Global Sourcing Partners, president ProMENA Foundation

Wim van Velzen, oud-lid Eerste Kamer, oud-Europarlementariër

Nico de Voogd, oud-voorzitter College van Bestuur TU Delft

Dr. Marjolijn Voogel, uitgever en socioloog, auteur ‘Bon ton of boring? De ontwikkeling van het Frans in onderwijs en uitgeverij in Nederland’

Jan Wolter Wabeke, oud-hoofdofficier van justitie Midden- en West-Brabant en Zeeland

Prof. dr. Gerard J. Westhoff, emeritus hoogleraar didactiek der moderne talen en onderwijsadviseur

Joel Wyler, voorzitter Granaria Holdings, lid Raad van Advies Den Haag Centrum voor Strategische Studies